FERTYGACJA TRUSKAWKI – JAKICH BŁĘDÓW NIE POPEŁNIAĆ?

Fertygacja to jednoczesne nawadnianie i dostarczanie składników pokarmowych do systemu korzeniowego roślin uprawnych za pomocą różnego typu urządzeń dozujących. W praktyce wariacji i rozwiązań wykorzystujących fertygację jest wiele. Jest to powszechnie znana i stosowana w uprawach ogrodniczych metoda nawożenia, a wraz z rozwojem nawodnienia kropelkowego, również w produkcji owoców jagodowych. Nie dziwi fakt, że plantatorzy coraz częściej pytają właśnie o fertygację, jako technikę dostarczania składników pokarmowych roślinom.

---

Fertygacja – na czym polega?

Przewagą fertygacji nad nawożeniem posypowym jest fakt, że w tej pierwszej składnik jest rozpuszczony w wodzie i niemal od razu dostępny dla rośliny, jeśli tylko znajdzie się w strefie korzeniowej. Jest to efektywniejsza technika podawania roślinom składników pokarmowych, niż w przypadku nawożenia tradycyjnego, gdzie granule nawozu muszą się najpierw rozpuścić, aby uwolnić składniki pokarmowe.

Drogą żywienia przeprowadzonego wraz z nawadnianiem można wpływać na dwa ważne parametry plonu, jego jakość oraz ilość. Fertygacja truskawek umożliwia dostarczanie roślinom składników pokarmowych w odpowiedniej dawce i czasie oraz w odpowiedniej, łatwo dostępnej formie. Celem takich zabiegów jest stworzenie warunków do maksymalnego plonowania. Dzięki fertygacji możemy poprawiać jakość plonu, np. w czasie zbiorów, gdy owoce zaczynają drobnieć. Dzięki dobrze zbilansowanej pożywce można podać składniki, które pobrane przez roślinę, poprawią masę (wielkość) jej owoców.

Do fertygacji należy wybierać nawozy w 100% rozpuszczalne w wodzie, czyli w całości dostępne dla roślin. Można wybrać spośród szerokiej gamy nawozów, pod warunkiem, że są to nawozy dedykowane, formułowane i przystosowane do nawożenia fertygacyjnego. Stosując tę technikę żywienia roślin, nie należy rozpuszczać granulowanych nawozów przeznaczonych do nawożenia posypowego. Może to doprowadzić do zatkania linii kroplującej lub innych elementów systemu nawodnieniowego.

W związku z realizacją projektu edukacyjnego Akademii Boryna dla plantatorów truskawek, na facebooku odbył się webinar poświęcony fertygacji truskawki. Nagranie „O fertygacji truskawki — jak uniknąć i pozbyć się kłopotów? Skuteczne nawadnianie z nawożeniem” można obejrzeć, klikając w LINK.

Jak zaplanować przeprowadzenie fertygacji na plantacji?

Czasami można się spotkać z gotowymi harmonogramami czy programami podawania nawozów za pomocą fertygacji. Korzystanie z takich „gotowców” to ciekawa podpowiedź, ale zwykle nie jest to najlepsze rozwiązanie. Program taki nie uwzględnia bowiem wielu istotnych zmiennych, takich jak: zasobność gleby, potrzeby pokarmowe roślin w danym momencie, wymagania odmianowe, warunki pogodowe czy uprzednio stosowane nawożenia. Korzystanie z gotowych programów może okazać się po prostu zawodne.  

Jak zaplanować fertygację?

Po pierwsze, należy skonsultować się ze specjalistą, który stworzy indywidualny harmonogram nawożenia danej kwatery, na której jest posadzona dana odmiana, uprawiana w jednym systemie, na dość ujednoliconej glebie.

Kontakt:

• do Doradcy Jagodowego: KONTAKT
• do firmy Calfert: KONTAKT

Informacje o danej kwaterze, które powinieneś zebrać, planując fertygację truskawki:

• powierzchnia kwatery,
• termin sadzenia,
• informacje o przedplonie,
• typ i rodzaj sadzonki, z którego została założona plantacja,
• odmiana truskawki,
• system uprawy,
• rodzaj ściółki,
• klasa agronomiczna i bonitacyjna gleby,
• informacja o tym, jak plantacja jest nawadniana,
• sposób podawania pożywka do magistrali,
• informacja o tym, czy od momentu pobrania prób były aplikowane nawozy (termin, nazwa i dawka w kg/ha),
• najważniejsze: analiza wody używanej do sporządzania pożywki.

Takie informacje wysyłamy doradcy wraz z aktualnymi wynikami analizy gleby wykonanymi METODĄ OGRODNICZĄ. Jeśli OSChR oznacza dwie formy azotu (amonową i azotanową), tym lepiej dla plantatora. W Europie Zachodniej taka analiza dodatkowo rozbudowana jest o wymienną pojemność kationową (z ang. CEC), niestety rzadko wykonywaną w OSChR. Wysyłamy też informacje o zawartości materii organicznej, którą można zlecić dodatkowo.

Oznaczenie mikroelementów w glebie nie jest konieczne. Wskazane jest ono w przypadku, gdy stanowisko było ugorowane lub uprawiano tam rośliny o specyficznych potrzebach żywieniowych. Taką analizę na nasze zlecenie może wykonać jedna z Okręgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych.

Należy zwrócić uwagę, że analiza gleby wykonana metodą rolniczą bądź sadowniczą jest mało przydatna. Płyn ekstrakcyjny wykorzystywany w  tej metodzie jest dość agresywny i określa całkowitą, a nie dostępną zawartość pierwiastka w glebie.

W przypadku analizy wody musimy wiedzieć o jej podstawowych parametrach takich jak:

• pH,
• EC,
• HCO3-,
• zawartość w wodzie makroelementów: azotu (N), potasu (K), fosforu (P), magnezu (Mg), wapnia (Ca), siarki (lub SO4) oraz mikroelementów: żelaza (Fe), miedzi (Cu), manganu (Mn), molibdenu (Mo), cynku (Zn), boru (B), 
• przydatne jest także określenie w wodzie ilości takich pierwiastków, jak chlor (Cl), sód (Na) czy krzem (Si).

Powyższe informacje powinny znajdować się w dostarczonych doradcy wynikach chemicznej analizy wody. Są one niezbędne do opracowania zaleceń fertygacyjnych dla danej plantacji. Na podstawie analizy wody można obliczyć potrzeby dodatku kwasów do neutralizacji buforu oraz regulacji pH pożywki. W wodzie obawiać się należy nadmiernej zawartość żelaza, które może czopować instalację nawodnieniową oraz nadmiaru manganu i boru, które mogą być szkodliwe dla roślin.

Dzięki wynikom z analiz oraz informacjom o plantacji można mówić o podstawach dla precyzyjnego dostarczania roślinom potrzebnych składników.

Truskawki mają dość wysokie wymagania co do wody, gdyż ok 95% składu chemicznego owocu truskawki to właśnie woda. Jej dostępność dla rośliny wpływa na wielkość owoców, jędrność miąższu i barwę skórki. Podstawą sukcesu w uprawie truskawek oraz gwarancją wysokiego plonowania jest odpowiednie nawadnianie plantacji. Fertygacja truskawki to właśnie taki rodzaj nawadniania.

Czasem warto spojrzeć w analizy gleby jesienią, aby skorygować w glebie zawartość takich pierwiastków, jak wapń czy fosfor poprzez nawożenie posypowe, a wiosną, jeśli warunki pozwalają, można rozpocząć fertygację.  

W jaki sposób przeprowadzić nawożenie poprzez fertygację? Urządzenia dozujące

Rozwiązań do podawania fertygacji jest kilkanaście, a ich różnych kombinacji jeszcze więcej. Poniżej wymienimy kilka urządzeń dozujących najczęściej wykorzystywanych w naszych warunkach uprawowych. 

Inżektor

Najprostszym i najtańszym rozwiązaniem jest inżektor, czyli zwężka Venturiego. Na zdjęciu widoczny w towarzystwie filtra dyskowego, by-passu, zaworów i przyłączy.

Inżektor podaje pożywkę do magistrali ze stałą proporcją 1:100, lecz proporcja na skutek wahań ciśnienia, pracy systemu lub innych czynników może ulec zmianie. Widoczny biały wężyk wkłada się do zbiornika z przygotowanym stężonym 10% lub 20% roztworem nawozu. Przeważnie stosujemy 10% stężoną pożywkę, ale czasami, gdy musimy podać bardziej stężony roztwór nawozów w małej ilości wody, stosujemy stężenie wyjściowe 20%. Aby osiągnąć 10% stężenie, w zbiorniku należy rozpuścić 10 kilogramów nawozu w 90 kilogramach wody, co łącznie daje 100 kilogramów pożywki stężonej. Przy 10% stężeniu nawozu w zbiorniku i rozcieńczeniu 1:100 przez inżektor finalnie na kroplowniku powinno być 0,1% stężenie roztworu, co w zupełności wystarczy.

Zainstalowany filtr będzie zatrzymywał części nierozpuszczalne lub zbyt duże elementy znajdujące się w wodzie. Zapobiegnie to zatykaniu linii kroplujących lub emiterów.

Pompka membranowa

Czasami do podawania pożywki można spotkać pompkę membranową. To również jest urządzenie niewymagające źródła energii, ale bardziej  skomplikowane od inżektora. Posiada elementy ruchome, które przy intensywnej eksploatacji podatne są na uszkodzenia, podlegają zużyciu i częściej, niż w przypadku zwykłego inżektora, mogą zdarzać się awarie.

Elektryczna pompa nawozowa

Kolejnym urządzeniem, którym można podawać pożywkę do magistrali, są różnego rodzaju elektryczne pompy nawozowe. Posiadają odporne na skorodowanie elementy i są dość dokładne w swojej pracy. Wyposażone w regulatory przepływu cieczy potrzebują zasilania energią eklektyczną, dlatego decydując się na założenie takiej pompki, należy znać jej potrzeby dotyczące zasilania prądem.

Ddozownik proporcjonalny – Dosatron

Dość popularnymi urządzeniami w uprawach pod osłonami oraz w otwartym gruncie są dozowniki proporcjonalne, popularnie nazywane Dosatron. Jest to urządzenie niezwykle dokładne, wystarczy ustawić mu dane stężenie, np. 1%. Nie wymaga energii elektrycznej. Jest też proste w obsłudze, ale jego wadą jest dość duża ilość części ruchomych, podatnych na zużycie (zawory i sprężyny) i możliwość  wystąpienia awarii. Można spiąć kilka dozowników w jeden układ, tworząc projekt wielozbiornikowy.

Jeśli chcemy podawać pożywkę zakwaszoną kwasem, to dopytajmy sprzedawcę dozowników o odpowiednie urządzenia odporne na działanie silnych kwasów.

Mikser nawozowy

Najbardziej zaawansowanym urządzeniem do podawania pożywek jest dozownik do nawozów z komputerowym sterowaniem, popularnie  nazywany mikserem nawozowym. Jest to dość duży (kilkunastotysięczny) wydatek, za to urządzenie jest bardzo precyzyjne. Dozuje odpowiednią ilość składników według ustalonych parametrów.

Gdy decydujemy się na wybór miksera nawozowego, to poza ceną trzeba zwrócić uwagę na jego trwałość, serwis oraz szybkość reakcji serwisu. W uprawach bezglebowych pod osłonami nie można sobie pozwolić na dłuższą przerwę w dozowaniu nawozów, dlatego szybka naprawa sprzętu jest niezwykle ważna.

Instalując takie urządzanie, należy zaplanować bypass lub dodatkowe obejście, w którym zamontowany jest dozownik proporcjonalny, aby w razie awarii miksera puścić wodę inną drogą. W mikserze nawozowym powinny być minimum trzy pompki podające z trzech niezależnych zbiorników, ale w razie potrzeby może być ich też więcej.

Jakie linie kroplujące wybrać do fertygacji truskawki? 

Linia kroplująca musi być odporna na promieniowanie UV. Im lżejsza gleba, tym zagęszczenie emiterów na metrze bieżącym powinno być większe, a wydatek z jednego emitera mniejszy.

• Na gleby lżejsze wybierajmy linie kroplujące z wydatkiem od 0,8 do 1,4 litra na godzinę z jednego emitera,
• a na gleby cięższe emitery z wydatkiem od 1,5 do 2,2 litra na godzinę z jednego emitera.

Standardowo polecane są linie o cienkiej ściance 6-8 mil, warto jednak wybierać linie o nieco grubszej ściance, 10-12 mil. Są bardziej wytrzymałe i na plantacji mogą posłużyć przez kilka sezonów, a ich cena nie jest zbyt wysoka.  

Większość linii kroplujących rozkłada się na powierzchni ziemi mechanicznie w czasie sadzenia roślin, w czasie formowania zagonów i ściółkowania ich czarną folią, bądź czarną agrowłókniną. Linie kroplujące można rozkładać tuż po sadzeniu lub wiosną na istniejącej plantacji.

Jeśli formujemy podniesiony  zagon, a na nim są dwa rzędy roślin, to zawsze pamiętajmy, aby pod ściółkę położyć dwie linie kroplujące. Jeśli będzie rozkładana jedna linia kroplująca na dwa rzędy, to emitery muszą być rozmieszczone co ok. 15-20 cm. Jeśli wybierzemy linie z emiterami rozmieszczonymi co 30-33 cm,  może się okazać, że w okresie największego zapotrzebowania na wodę i składniki pokarmowe, będą problemy z „dolaniem” plantacji – szczególnie na glebach lekkich i piaszczystych, przepuszczalnych.  

Część plantatorów układa linie kroplujące w ziemi pod korzeniami roślin. Należy wtedy pamiętać, aby linie te były ułożone prosto, nie mogą być zagięte. Takie ułożenie linii ogranicza straty wody przez parowanie, co jest zaletą. Podziemnie ułożone linie jednak dość często uszkadzane są przez gryzonie. Może też dojść do sytuacji, w której korzenie roślin przerastają przez emitery w środek linii kroplującej, co zaburza przepływ pożywki na całej długości linii. 

Jak przygotować pożywkę do fertygacji truskawki?

W uprawach glebowych można sięgnąć po gotowe kompozycje wieloskładnikowych krystalicznych nawozów do fertygacji truskawek. Ponieważ w nawozach wieloskładnikowych znajduje się większość potrzebnych roślinom składników pokarmowych, rolą plantatora jest wybrać odpowiednią kompozycję, odważyć potrzebną ilość i wsypać do zbiornika. Szczególnie jeśli sam plantator nie przygotowuje pożywki stężonej, tylko zleca takie zadanie np. kierownikowi lub pracownikowi w gospodarstwie.

Pamiętajmy, że nie należy mieszać nawozów zawierających sole wapnia z nawozami zawierającymi siarczany lub fosforany. Siarczany i wapń tworzą gips, który zapycha całą instalację. Może to poważnie nadwyrężyć budżet plantatora w przypadku konieczności wymiany linii, a na ogół jest to konieczne! 

W praktyce możemy mieć dwa zbiorniki, które umownie nazwiemy A i B. A jeśli mamy jeden  zbiornik to nawozy zawierające sole wapnia podajemy np. w poniedziałek, zaś nawozy zawierające siarczany w innym dniu.

Pamiętajmy, aby pomiędzy cyklami fertygacji przepłukać całą instalację nawodnieniową czystą wodą, aby nic z poprzedniej pożywki nie zostało w filtrach, przewodach czy zaworach.

Pamiętajmy też, że w fertygacji wapń musi być suplementowany, nawet jeśli przed sezonem na plantacji uregulowaliśmy odczyn gleby i zawartość w niej wapnia. Z plonem truskawki możemy z plantacji wyprowadzić około 80-100 kg czystego wapnia. Dlatego o wapniu musimy pamiętać przez cały sezon wegetacyjny. Jest to trzeci pod względem ilości pierwiastek pobierany przez rośliny. Żywienie wapniowe musimy stosować na plantacji na podstawie analizy gleby i wody. Jeśli jako źródło wapnia stosujemy saletrę wapniową, to pamiętajmy, że w niej znajduje się azot i należy liczyć, ile tego azotu podaliśmy roślinom w sezonie, aby ich nie przenawozić azotem ponad konieczność. Innym nawozem wapniowym może być produkt zawierający tiosiarczan wapnia, a także w niektórych okolicznościach chlorek wapnia.

Czy pożywka do fertygacji truskawek wymaga zakwaszenia?

Na to pytanie można odpowiedzieć na podstawie wyników chemicznej analizy wody. Odczyn wody i zawartość w niej jonu wodorowęglanowego to przesłanki do zakwaszania wody oraz niezbędne informacje do obliczenia dawki kwasu do pożywki.

Jeżeli będziemy podawać kwas do instalacji, to musimy podłączyć dodatkowy inżektor, dosatron lub zapewnić osobny kanał podawania kwasu do instalacji. Najlepiej, aby urządzenie podające kwas do instalacji było przystosowane do pracy z tego typu substancjami.

Pamiętajmy, aby używać kwasu rozcieńczonego, a nie stężonego. Jeśli sięgamy po kwas, to najczęściej po azotowy, rzadziej po fosforowy lub siarkowy. Zawsze pamiętajmy, że z wprowadzoną dawką kwasu wprowadzamy składnik pokarmowy, odpowiednio: azot, fosfor lub siarkę i musimy uwzględnić tę ilość wprowadzanego składnika w bilansie. Wartość kwasu fosforowego jest mniejsza niż azotowego. Ten pierwszy z reguły używany jest na początku lub na końcu sezonu wegetacyjnego. Kwas siarkowy można rekomendować tylko w uprawie borówki i musi być to czysty kwas niezawierający metali ciężkich. 

Fertygacja truskawki – żywienie nawozami dwuskładnikowymi

Żywienie nawozami dwuskładnikowymi zalecane jest w przypadkach uzasadnionych analizą wody lub gleby. Jeżeli plantator ma dostateczną fachową wiedzę lub regularnie kontaktuje się z doradcą, nie ma przeciwskazań do stosowania takiej metody żywienia na dowolnej plantacji.

Poniżej przedstawiamy zasady mieszania poszczególnych nawozów dwuskładnikowych w układzie dwuzbiornikowym. (A i B) 

Jeśli chcecie wykonać mieszaninę nawozów, to wcześniej warto zadzwonić do doradcy, aby zapytać, czy takie nawozy można ze sobą zmieszać w jednym zbiorniku.

W czasie fertygacji, gdy chcemy zakwaszać pożywkę, można dodać kwasu lub sięgnąć po nawozy, które obniżają odczyn. Grupą takich nawozów są nawozy FERTYGOLD lub nawozy FERTYGOLD LpH. Te ostatnie jeszcze mocniej obniżają pH pożywki. Nawozy z serii FERTYGOLD mają postać niebieskiego proszku, są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie, zabarwiając ją na kolor niebieski. Dzięki temu widać czy nawóz został dodany do zbiornika.  

Wybór nawozów, które zakwaszają pożywkę, jest tak ważny, ponieważ rośliny w czasie intensywnego wzrostu alkalizują podłoże. W konsekwencji może to powodować wzrost pH i zablokowanie pobierania niektórych pierwiastków, na przykład żelaza. W takim przypadku jego niedobory nie są związane z brakiem składnika, ale ze zbyt wysokim odczynem podłoża, które to warunki ograniczają możliwości pobrania dostatecznej ilości żelaza, prowadząc do ujawnienia na roślinie jego niedostatku.

Jeśli potrzebujemy dodać mikroelementy, możemy sięgnąć po zestaw mikroelementowy Calfert Berry Duo. Jest to tani płynny nawóz, który można mieszać z innymi nawozami, także wieloskładnikowymi. Zawiera wszystkie mikroelementy chelatowane EDTA i DTPA, za to nie zawiera sodu.

Poprzez fertygację możemy podawać roślinom preparaty wspierające życie mikrobiologiczne, poprawiające wzrost systemu korzeniowego lub niwelujące stres, np. stres solny. W uprawach wieloletnich bardzo istotne jest, aby zadbać także o system korzeniowy. Produktem zalecanym jest preparat HUMIK. Może on być z powodzeniem stosowany w systemach fertygacyjnych, ponieważ jest płynnym skoncentrowanym produktem, łatwo aplikowanym poprzez fertygację. Humik najefektywniej jest podawać wiosną i jesienią, ale w uprawach wieloletnich warto go aplikować co 21-30 dni w dawce 5 l/ha. Zwłaszcza jeśli występują problemy z systemem korzeniowym. Warto wspomnieć, że Humik jest roztworem rzeczywistym, a nie zawiesiną i stosowany w zalecany sposób nie powoduje powstawanie żeli czy osadów mogących zatykać emitery.  

Jeśli chciałbyś bardziej szczegółowo zapoznać się z tematem fertygacji, w poniższych artykułach poszczególne zagadnienia omówione są szerzej:

1. NAWOŻENIE TRUSKAWEK – FERTYGACJA. ARTYKUŁ BORYNA PLANT
2. TECHNOLOGIA FIRMY CALFERT W PODSUMOWANIU PROJEKTU „TRUSKAWKI W TUNELACH” – JAGODNIK.PL
3. DLACZEGO WYSTĘPUJĄ PROBLEMY Z WAP NIEM W UPRAWIE TRUSKAWKI? WSZYSTKO CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ O WAPNIU, ZNAJDZIESZ W JEDNYM MIEJSCU 
4. FERTYGACJA W UPRAWIE BORÓWKI, W CZASIE ZBIORÓW. JAK “WYCISNĄĆ” Z ROŚLIN  NAJWYŻSZY POTENCJAŁ PRODUKCYJNY? 
5. PODSUMOWANIE ŻYWIENIA I BIOSTYMULACJI TRUSKAWEK, W PROJEKCIE TRUSKAWKI W TUNELACH
6. FERTYGACJA TRUSKAWEK W UPRAWIE TUNELOWEJ – PROGRAM NAWOŻENIA Z JAGODNIK.PL

Zdjęcia: Albert Zwierzyński