CHOROBY TRUSKAWEK – JAK CHRONIĆ TRUSKAWKI?

W środowisku uprawy truskawki zawsze znajdują się organizmy, dla których jest ona żywicielem. Najpowszechniej występującymi są grzyby, dlatego też to im poświęcimy naszą uwagę. Omówimy sposoby wzmocnienia skuteczności zwalczania patogenów grzybowych oraz ograniczania strat przez nie powodowanych. Większość patogenów truskawki, zarówno tej w otwartym polu, jak i pod osłonami, to organizmy bytujące w środowisku uprawy od dawna.

---

Najczęstsze choroby truskawek:

• Szara pleśń wywoływana przez Botrytis cinerea
• Mączniak prawdziwy truskawki wywoływany przez Sphaerotheca macularis
• Biała plamistość liści wywoływana przez Mycosphaerella fragariae
• Czerwona plamistość liści wywoływana przez Diplocarpon earliana
• Werticilioza wywoływana przez Verticillium dahliae
• Antraknoza wywoływana przez rodzaj Colletotrichum spp.
• Skórzasta zgnilizna owoców i zgnilizna korony truskawki wywoływana przez Phytophthora cactorum
• Czerwona zgnilizna korzeni truskawki wywoływana przez Phytophthora fragariae var. fragariae

Grzybowe choroby truskawek – dwa rodzaje patogenów:

• Patogeny atakujące części nadziemne
• Patogeny odglebowe atakujące system korzeniowy i koronę, rzadko spotykane na liściach czy owocach

Problemem w zwalczaniu grzybów jest wytwarzanie przez nie ras odpornych na substancje aktywne środków ochrony roślin. Patogeny te od dawna obecne są w środowisku uprawy truskawki, a liczba dopuszczonych substancji aktywnych fungicydów jest przez ustawodawstwo ograniczana. Dlatego też z roku na rok zmuszani jesteśmy szukać sposobów skuteczniejszego zapobiegania infekcjom, albo ograniczania ich szkodliwości.

Ochrona truskawek przed chorobami – patogeny atakujące części nadziemne

Na suchym liściu czy owocu kiełkuje mało zarodników grzyba, za to na mokrym KAŻDY!

Wynika z tego pierwsza zasada profilaktyki i skuteczności zwalczania chorób truskawek, która polega na zarządzaniu wilgotnością w uprawie.

1. Uprawa truskawki w otwartym polu

W uprawie w otwartym polu trudno o uniwersalne zarządzanie wilgotnością plantacji. Mamy kilka podpowiedzi, jak rozwiązać tę kwestię.

a) Ograniczanie zachwaszczenia

Rośliny zawsze powodują wzrost wilgotności powietrza. Dzieje się tak dlatego, że temperatura liścia zwykle bywa niższa od temperatury otoczenia. Stwarza to zatem warunki do skraplania się pary wodnej z powietrza po przekroczeniu punktu rosy. Liść pokryty kroplami rosy jest idealnym środowiskiem do zasiedlenia przez grzyby.

Warto zauważyć, że mniejsze niebezpieczeństwo stanowi obfity deszcz (grzyby nie lubią też nadmiaru wody). Gdy liście są całkiem mokre, aktywność metaboliczna grzybów jest poważnie obniżona. Dzieje się tak zwłaszcza w niższej temperaturze, a deszcz przeważnie nie jest zbyt ciepły) .

b) Prawidłowe manipulowanie okryciem

Uwaga ta dotyczy upraw przyspieszonych, okrywanych folią lub włókniną. Pod takim okryciem wilgotność powietrza zawsze będzie wyższa, niż ponad nim (nie dotyczy to deszczu). Stwarza to korzystne warunki dla infekcji powodowanych przez grzyby. Dlatego też w miarę możliwości plantację należy wietrzyć.

c) Unikanie pozostawiania roślin mokrych pod okryciem (np. po zabiegach)

d) Stwarzanie niekorzystnych warunków do kiełkowania zarodników i rozrostu strzępek

Punkt ten zostanie omówiony po akapicie dotyczącym upraw pod osłonami.

2. Uprawa truskawki pod osłonami

a) Prawidłowe wietrzenie

Należy unikać zbyt wczesnego zamykania obiektów, tak aby przed schłodzeniem w nocy uniknąć wzrostu wilgotności.

b) Przednocne uruchomienie ogrzewania przy otwartych wietrznikach lub szczytach

Dotyczy to plantacji ogrzewanych. Celem takiego działania jest osuszenie roślin.

c) Unikanie zabiegów z pozostawieniem roślin mokrych na noc

Jeśli jest to konieczne, należy rano możliwie szybko osuszyć rośliny.

Choroby truskawek – jak poprawić skuteczność ochrony truskawki przed chorobami?

Z roku na rok zmniejsza się liczba dopuszczonych do stosowania substancji aktywnych zwalczających grzyby. Tym samym zmuszeni jesteśmy do zastosowania innych metod wspomagających skuteczne ograniczanie strat plonów powodowanych przez te patogeny. Jakie działania możemy podjąć?

Ochrona truskawek przed chorobami pochodzenia glebowego (Verticillium, Pythium, Fusarium, Phytophtora)

1. Zasiedlenie podłoża w strefie okołokorzeniowej organizmami wrogimi dla grzybów

a) Wymienić tu można gatunek grzyba pożytecznego Pythium oligandrum, stosowany w preparacie Polyversum WP. W przypadku nowych nasadzeń rekomendujemy moczenie sadzonek w preparacie, a w przypadku starszych plantacji wiosenne podlewanie i oprysk roślin.

• Problem w tej metodzie może stanowić właściwe dobranie temperatury. Gdy będzie zbyt niska, organizm może nie być wystarczająco efektywny.

2. Stosowanie produktów stymulujących odporność roślin

a) Głównie są to związki pobudzające naturalną odporność roślin oraz krzem pochodzący z produktów opartych na kwasie ortokrzemowym lub ortokrzemianach potasu.

b) Istnieje wiele preparatów zawierających fitohormony indukujące odporność roślin.

• Warto wspomnieć o produkcie VALKIRIA POWER ALG, który może być stosowany do podlewania, moczenia sadzonek oraz do zabiegów dolistnych. Dodatkowo wykazuje zapobiegawcze działanie obniżające podatność roślin na przymrozki.
• Innym ciekawym produktem jest FOSACTIV FERTYGACJA. Może być stosowany zarówno do moczenia sadzonek, jak i do podlewania oraz fertygacji. Postać chemiczna fosforu użyta w produkcie wykazuje działanie wrogie grzybom.

Ochrona truskawek przed chorobami liści i owoców

Sytuacja z ograniczaniem szkód powodowanych przez patogeny atakujące liście i owoce jest trudna. Często jesteśmy w sytuacji, gdy podczas zbiorów musimy walczyć z grzybami, dbając jednocześnie o zachowanie zasad dobrej praktyki ogrodniczej.

Jak podnieść skuteczność działań przeciw patogenom liści i owoców truskawki?

1. Należy dbać o właściwy klimat poprzez zmniejszenie możliwości skraplania się pary wodnej na roślinach

W przypadku upraw pod osłonami zaleca się właściwe wietrzenie. W przypadku upraw w rynnach – czyszczenie roślin z nadmiernej ilości liści oraz usuwanie potencjalnych źródeł infekcji (uszkodzone liście, pędy kwiatostanowe po zbiorze, uszkodzone owoce, etc.)

2. W uprawach w polu podstawą jest ograniczanie zachwaszczenia

Chwasty znacząco wpływają na wilgotność powietrza na plantacji. Stanowi to realne niebezpieczeństwo przekroczenia punktu rosy. W efekcie pojawia się możliwość skroplenia pary wodnej na liściach i owocach. Prowadzi to do stworzenia komfortowych warunków dla infekcji.

3. Manipulowanie materiałem okrywającym

W uprawach okrywanych (przyspieszane plantacje okrywane folią perforowaną lub włókniną) zaleca się takie manipulowanie materiałem okrywającym, aby ograniczyć możliwości skraplania się wody i infekowania roślin przez grzyby (wyeliminowanie jest niemożliwe). Wpływać na wilgotność możemy poprzez odkrywanie i wietrzenie plantacji.

4. Stwarzanie niekorzystnych warunków dla kiełkowania grzybów i rozrostu strzępki

a) Wykorzystanie substancji, na które nie ma odporności lub substancji stwarzających niekorzystne warunki dla infekcji

• Niektóre związki chemiczne mogą stanowić poważną przeszkodę dla kiełkujących zarodników. Naniesione we właściwym czasie na liście i owoce związki krzemu stanowią dla grzybów trudną barierę do pokonania. Istotne jest jednak, aby krzem nie tylko znalazł się na powierzchni liści, ale także, aby wniknął w struktury ścian komórkowych tkanek okrywowych. Skuteczne będą zwłaszcza produkty krzemowe oparte na solach kwasu ortokrzemowego lub zawierają sam kwas ortokrzemowy. Produktem takim może być np. POTASIL PLUS KRZEM, który można stosować w dowolnej technologii: poprzez podlewanie, fertygację lub nalistnie w oprysku.
• Niekiedy jesteśmy zmuszeni do powrotu do starych metod ochrony. Należy do nich stosowanie takich produktów, które np. zmieniają odczyn podłoża. Warto wspomnieć, że większość grzybów preferuje kwaśne pH. Można więc spróbować zalkalizować podłoże (powierzchnię liścia czy owocu) podnosząc pH. Do produktów alkalizujących podłoże należą przede wszystkim związki wapnia. Hydrolizując w wodzie, przechodzą one w wodorotlenek wapnia o odczynie alkalicznym.
• Innym sposobem wzmacniającym skuteczność ochrony przed grzybami bywa stosowanie produktów siarkowych. Siarka w postaci koloidalnej lub zmikronizowanej ma duże powinowactwo do wody. Działając w taki sposób, powoduje odciągnięcie wody z tkanek grzyba. Prowadzi to do jego zasuszania i śmierci. Warte polecenia są wszelkie produkty zawierające ww. formę siarki, przy czym jest ona traktowana jako składnik żywienia roślin, a nie środek ochrony. Produktami takimi są na przykład CALFERT MACRO SIARKA i TERPEN S, które można stosować zarówno w żywieniu, jak i profilaktyce ochrony. Warto pamiętać, że po ograniczeniu emisji dwutlenku siarki do atmosfery, wiele roślin może cierpieć na deficyt tego pierwiastka. Może to skutkować np. nieprawidłowym wybarwianiem owoców.
• W ramach zapobiegania pierwotnym infekcjom na plantacjach można także zastosować wzmocnione żywienie miedzią.

b) Użycie produktów wzmacniających odporność roślin

• Poza wspomnianym już Potasilem Plus Krzem możemy wykorzystać produkty zawierające fitohormony wzmacniające odporność oraz siły witalne roślin. Wymienić tu trzeba unikalny produkt Valkiria Power Alg. Stymuluje on odporność roślin na ataki patogenów. Warto wspomnieć, że Valkiria zastosowana w porę, potrafi także ograniczać szkody spowodowane przez przymrozki.
• Drugim produktem stymulującym odporność roślin oraz wzmacniającym ich siły witalne jest Aminovital Power. Produkt ten kilkukrotnie stosowany w trakcie sezonu może poważnie wzmocnić nasze rośliny, także w aspekcie odporności na ataki grzybów.

c) Wykorzystanie organizmów konkurencyjnych

• Obrazując – jeżeli chcielibyśmy wejść do tramwaju, który jest pełen ludzi, to albo od razu zrezygnujemy, albo użyjemy sporej siły, aby się do niego dostać. Będzie to wymagało sporej energii, aby pokonać opór pasażerów stojących w wejściu. Podobnie jest z organizmami zasiedlającymi liście i owoce. Jeśli są zasiedlone przez inne organizmy, to na ogół „rezygnują z inwazji”. Zarodniki zamierają. Tę prawidłowość wykorzystano do wprowadzenia produktów bazujących na szczepach drożdży, szczególnie ekspansywnych i szybko zasiedlających środowisko.

Sposoby wykorzystania drożdży dla stworzenia niekorzystnych warunków dla patogenów:

• Indukcja odporności poprzez wprowadzenie preparowanych drożdży. Ten sposób działania wykorzystano w nowym produkcie ROMEO. Jest on polecany do stosowania przeciw szarej pleśni i mączniakowi (zarejestrowany jest w uprawie truskawki). Należy go stosować możliwie wcześnie (BBCH wyższe niż 12) dwu- trzykrotnie w oprysku. Ponieważ Romeo zawiera martwe części drożdży, można go używać łącznie ze środkami ochrony, o ile istnieje taka potrzeba. Produkt nie ma pozostałości (zgodnie z EC 396/2005) i może być stosowany w uprawach ekologicznych. Istotne, aby był zastosowany wcześnie, gdyż musi zdążyć wywołać odporność roślin przed pełnią kwitnienia.
• Nieco inny mechanizm, ale również polegający na konkurencji w zasiedlaniu środowiska, wykorzystano w produkcie zawierającym żywe drożdże Saccharomyces cerevisiae LAS02, jakim jest JULIETTA. Środek powinien być stosowany później niż Romeo, ponieważ działa znacznie szybciej, za to w wyższych temperaturach. Skutecznie działa w truskawce od fazy BBCH 67-89 przeciw szarej pleśni. Można go mieszać z niektórymi fungicydami i insektycydami, ale tylko, gdy jest to konieczne.
• Wspomnieć trzeba także o produkcie działającym podobnie do Julietty, ale wskazanym do wcześniejszego stosowania. Przeznaczony jest do moczenia sadzonek lub stosowania nalistnego. Mowa o POLYVERSUM WP zawierającym kultury Pythium oligandrum. Z powodu właściwości zawartego w preparacie grzyba, działanie Polyversum jest wolniejsze niż Julietty, ale może stanowić dla niej alternatywę.

PODSUMOWUJĄC:

• przestrzegajmy zasad zarządzania klimatem,
• stosujmy produkty wzmacniające odporność roślin,
• używajmy preparatów utrudniających infekcje grzybowe,
• wykorzystajmy konkurencję między gatunkami do ograniczania populacji patogenów na plantacji.

Zdjęcia: Albert Zwierzyński