NAWOŻENIE TRUSKAWEK – JAK POPRAWIĆ JAKOŚĆ OWOCÓW TRUSKAWKI?

Kwestie jakości i trwałości owoców w produkcji owoców miękkich powinniśmy traktować priorytetowo, jeżeli chcemy uzyskiwać godziwe pieniądze za wyprodukowane plony. Chodzi zarówno o cechy jakościowe owoców (wielkość, kolor, smak, jędrność), jak i o trwałość w trakcie zbiorów oraz po zbiorach. Z punktu widzenia konsumenta niezwykle istotna jest trwałość pozbiorcza (z ang. shelf life), którą ocenia przy pierwszym kontakcie z owocami na półce sklepowej czy na straganie.

---

Cechy jakościowe owoców truskawek a wybór konsumentów

Jak wspomniano, można te cechy kategoryzować jako najważniejsze dla ostatecznego odbiorcy, a więc klienta handlu detalicznego lub hurtownika. Ponieważ „kupujemy oczami” pierwsze, na co powinniśmy zwrócić uwagę, to atrakcyjność wizualną owoców, a więc wielkość, kolor i połysk. Jeśli owoce nam się spodobają, zwykle chcemy sprawdzić czy są świeże. Takim testem często bywa ocena jędrności (bądź twardości) owoców. Miękkie owoce mają mniejsze szanse na zakup, chyba że chcemy je nabyć jako surowiec na przetwory i zależy nam na jagodach mocno dojrzałych. Ostatnim testem bywa ocena smaku i czasem zapachu. W zależności od przeznaczenia owoców wybierzemy te słodsze (do bezpośredniej konsumpcji) lub kwaśniejsze (do przerobu).
Wszystkie powyższe cechy jakościowe zależne są od wielu czynników. W tym materiale opowiemy o standardowym żywieniu truskawki poprawiającym jakość i trwałość jej owoców.

Wpływ żywienia na jakość owoców truskawek

Owoce truskawki będące plonem handlowym zebranym z roślin są efektem postępowania w ciągu całego sezonu uprawy. Jakie pierwiastki powinien zawierać nawóz do truskawek? Jak zwiększyć trwałość owoców i ich jakość poprzez żywienie? Poniżej omówimy wpływ poszczególnych pierwiastków na cechy jakościowe owoców.

Jak poprawić trwałość i jakość owoców truskawek? Najważniejsze pierwiastki

AZOT

Wydawałoby się, że azot ma wpływ głównie na wielkość plonu. W przypadku jego niedoboru nie możemy się jednak spodziewać, że owoce będą dorodne i wyrośnięte. Zbyt mała ilość azotu może też wpływać na smak owoców, a to z powodu nieprawidłowej syntezy cukrów. Uwaga ta nie dotyczy wszystkich odmian truskawek – są takie, które niedobór azotu znoszą bez uszczerbku na jakości owoców, albo mają genetycznie małe wymagania co do ilości azotu w diecie. Również nadmiar azotu nie jest wskazany. Owoce będą nietrwałe, niedostatecznie jędrne, mocno uwodnione, bardziej podatne na stres i nietrwałe w transporcie, a ich smak może się pogorszyć.

W przypadku azotu dodatkowo rolę odgrywa forma, w jakiej jest on podawany. Nadmiar azotu amonowego na pewno zmieni smak owoców (mogą być kwaśne) i spowoduje ich nieprawidłowe wybarwienie. Może też negatywnie wpływać na trwałość pozbiorczą. Zaleca się zatem, aby azot podawać ściśle według wskazań opartych o równoległą analizę podłoża, pożywki i liści.

FOSFOR

Fosfor jest źródłem energii w metabolizmie roślin. Gdy fosforu jest zbyt mało (lub nie jest dostępny dla roślin z powodu np. nieprawidłowego pH podłoża czy pożywki) – mogą wystąpić kłopoty z wielkością owoców i z ich wzrostem. Zwykle w przypadku niedostatku fosforu, mimo odpowiedniej ilości owoców, nie nadają się one do zbioru z powodu niedorośnięcia i nietrwałości.

Zadbajmy zatem o dostępny fosfor, nie tylko o jego prawidłową ilość, ale też o odpowiednie warunki chemiczne podłoża, zwłaszcza jego odczyn. Warto wspomnieć, że fosfor podawany jest zwykle w postaci ortofosforanów i niestety, poza dość wąskim zakresem pH, bywa niedostępny dla roślin. Jest to spowodowane konkurencją innych jonów, albo brakiem rozpuszczalności powstałych połączeń fosforu (precypitacji form słabo rozpuszczalnych). Rozwiązaniem bywa podanie części fosforu w postaci polifosforanów, które w mniejszym stopniu ulegają degradacji chemicznej w związki nierozpuszczalne oraz są dłużej dostępne dla roślin.

Warto wspomnieć, że nadmiar fosforu może czasem być powodem deformacji lub niezawiązywania owoców. Fosfor w pewnych warunkach konkuruje bowiem z borem. Blokuje możliwość jego pobrania i upośledza rozwój owoców oraz innych części generatywnych roślin.

POTAS

Mało który pierwiastek jest tak związany z jakością owoców, jak potas. Reguluje on gospodarkę wodną w roślinach. Właściwe żywienie potasem wpływa zarówno na wygląd owoców (wybarwienie), jak i na ich smak i jędrność. Ważne, aby potas podany był z pewnym wyprzedzeniem, gdyż rośliny zużywają go sporo w krótkim czasie wzrostu i dojrzewania owoców. Musi on być zatem dostępny we właściwych ilościach w odpowiednich ilościach.

Ważne, aby nie doprowadzić do przenawożenia potasem. Może to doprowadzić do występowania niedoborów innych pierwiastków, w tym wapnia i magnezu, co w efekcie obniża jakość owoców.

WAPŃ

Wapń zwykle jest pomijany w żywieniu roślin. Najczęściej stosowany jest jako regulator odczynu gleby. Okazuje się jednak, że bez odpowiedniej ilości dostępnego, rozpuszczalnego w wodzie wapnia nie jest możliwe uzyskanie dobrze wybarwionych, jędrnych owoców. Niedostatek wapnia wpływa też na smak, który traci na intensywności. Warto zatem pamiętać, że wapń to ważny pierwiastek poprawiającym jakość i trwałość owoców, a nie tylko pH gleby.

Wapń lokuje się w ścianach komórkowych, poprawiając ich strukturę i wzmacniając je. Pełni funkcję budulcową, zwiększając trwałość owoców, odporność roślin na ataki patogenów i warunki stresowe. Poprawa trwałości owoców polega na utrudnianiu utraty turgoru przez komórki. Ogranicza dzięki temu mięknięcie owoców, więdnięcie szypułek oraz podatność na uszkodzenia mechaniczne. Zwiększa więc trwałość owoców m.in. w czasie zbiorów, ale i podczas transportu, poprawiając ich shelf life.

Warto wspomnieć, że wapń, który pobierany przez rośliny wyłącznie biernie poprzez system naczyń sterowanych transpiracją, MUSI być obecny w strefie korzeni w postaci rozpuszczalnej w wodzie. Taką postać tworzą azotany, chlorki i niektóre siarczany (choć w mniejszej ilości jonów wapniowych dostępnych dla roślin).

O dostarczaniu wapnia przed założeniem plantacji w nawożeniu podstawowych pisaliśmy w materiale „NAWOŻENIE PRZED SADZENIEM TRUSKAWEK – JAKI NAWÓZ POD TRUSKAWKI?”. Zadbajmy o właściwe ilości dostępnego, rozpuszczalnego wapnia w podłożu lub glebie. W praktyce nie jest to takie proste – określa się je w analizie wykonywanej metodą ogrodniczą. W przypadku upraw w podłożach o ograniczonej objętości ważny jest skład pożywki, w której wapń musi się znajdować w odpowiednich ilościach. Nie można zapominać o sterowaniu klimatem w uprawach pod osłonami (tunele i szklarnie). Musimy dać roślinom możliwości transpiracji i dostateczne ilości wody. Pamiętajmy, że niedobory wapnia ujawniają się na roślinach po dłuższym czasie (minimum 3 tygodnie) i są efektem albo niedoborów dostępnego wapnia w podłożu (pożywce), albo ograniczenia transpiracji (za suche podłoże, za wysoka wilgotność względna powietrza).

W przypadku stwierdzenia niedostatku wapnia (np. na najmłodszych liściach) zalecamy szybki kontakt z konsultantem, w celu opracowania szybkiego programu uzupełnienia wapnia i zatrzymania niekorzystnych zjawisk powodowanych jego deficytem.

Wapń można stosować także w drodze żywienia pozakorzeniowego – przez opryskiwanie organów nadziemnych. Warto jednak przypomnieć, że aby wapń przedostał się z jednej strony liścia na drugą (z górnej powierzchni blaszki na dolną lub odwrotnie), potrzeba nie mniej niż 7 dni. Dlatego należy wybierać sprawdzone produkty, które cieszą się uznaniem i zaufaniem plantatorów. Przykładem takiego rozwiązania zawierającego wapń w formie chlorkowej jest preparat WAPNO MIX MICRO, aplikowany w dawce od 3 do 6 l/ha. W skład tego wapniowego nawozu wchodzą również mikroelementy, takie jak mangan i cynk. Innym przykładem nawozu wapniowego (cenionego przez plantatorów truskawek i malin z rejonu Czerwińska nad Wisłą) jest CALLEAF CALCIUM. Oprócz wapnia zawiera on krzem i mangan, a to wszystko zostało wzbogacone specjalnym roślinnym wyciągiem ułatwiającym pobieranie i migrację jonów.

KRZEM

Od niedawna więcej mówi się o krzemie w żywieniu roślin. Wcześniej nie uznawano go za pierwiastek ważny w kreacji plonu. Sytuacja zmieniła się, gdy klienci zaczęli zwracać uwagę przede wszystkim na jakość owoców! W glebach występuje dosyć krzemu. Można zatem zapytać, jak to jest, że istnieje potrzeba dostarczenia krzemu do tkanek roślin? W końcu piasek to krzemionka (dwutlenek krzemu), większość gleb brunatnych i płowych zawiera glinokrzemiany w składzie. Po co dostarczać roślinom krzem, skoro jest go aż tyle?

Niestety krzem ten jest dla większości roślin niedostępny z powodu bardzo niskiej rozpuszczalności wspomnianych związków, a jedynie niektóre trawy i skrzypy potrafią korzystać z glebowych zasobów krzemu (w ograniczonym zresztą zakresie). Krzem dostępny jest dla roślin w formie kwasu ortokrzemowego. Można go zatem podawać w postaci czystego kwasu (dość drogie rozwiązanie), albo w postaci rozpuszczalnych w wodzie soli, które ulegają w roztworze wodnym dysocjacji na kwas ortokrzemowy i odpowiednią zasadę. Dotyczy to przede wszystkim soli sodu i potasu. W takiej też postaci występuje krzem w większości produktów do żywienia roślin. W nawozie POTASIL PLUS KRZEM, w którym w przeliczeniu na SiO2 krzemu jest aż 20%, oprócz krzemu znajduje się również potas – pierwiastek niezbędny w tworzeniu jakości owoców, oraz nieznaczna ilość azotu.

Dlaczego krzem ma istotny wpływ na jakość owoców?

Przede wszystkim lokuje on się, podobnie jak wapń, w ścianach komórkowych roślin. Jeżeli porównalibyśmy ścianę do muru, to wapń stanowiłby cegły, a krzem zaprawę. Co najważniejsze, mur taki byłby elastyczny i bardzo odporny nie tylko na czynniki mechaniczne, ale i na ataki chemiczne – aktywne działanie grzybów. Ma to ogromne znaczenie w prewencji. Dostateczna ilość krzemu w tkankach znacznie ogranicza zarówno ataki szkodników (przędziorki, mszyce, zmieniki, wciornastki), jak i presję grzybów, które nie są w stanie dostatecznie efektywnie sforsować chemicznie solidnych ścian komórek skórki liści i owoców.

Dodatkowo krzem doskonale reguluje transpirację, zabezpieczając owoce przed przedwczesnym więdnięciem. Z obserwacji wynika też, że jesienne stosowanie krzemu (co najmniej dwukrotnie we wrześniu / październiku) potrafi znacznie zredukować szkody powodowane przez przymrozki wiosenne! Podobnie działa krzem stosowany wiosną. W tym przypadku jednak kłopotliwe może okazać się trafienie w dzień z dostatecznie wysoką temperaturą. Aby krzem został pobrany przez liście, muszą mieć one temperaturę nie niższą niż 12 st. C.

Krzem stosowany jest zwykle pozakorzeniowo. Produkty takie mają przeważnie dodatek substancji wspomagających wnikanie do liści. Ważne jest, aby w przypadku stosowania krzemu roślina miała wystarczającą ilość dostępnego w podłożu wapnia. Krzem jest najbardziej efektywny stosowany w żywieniu razem z wapniem.

MAGNEZ

Z racji swej roli w metabolizmie roślin (składnik chlorofilu) magnez także wywiera wpływ na jakość owoców. Jeżeli liść jest dostatecznie zaopatrzony w magnez i ma poprawny zielony kolor, fotosynteza przebiega z należytą wydajnością. Ma to bezpośredni wpływ na produkcję cukrów, a zatem i na smak owoców. Te niedostatecznie słodkie mogą być nieakceptowane przez klientów! Jednym z najefektywniejszych źródeł magnezu jest siarczan magnezu, który pod płynną postacią znajduje się w nawozie CALFERT BASIC MAGNEZ.

BOR

Bor to jeden z najważniejszych pierwiastków w żywieniu roślin. Niedożywienie roślin borem obserwuje się zwykle razem z objawami deficytu wapnia. Nic dziwnego, oba te składniki pobierane są bowiem tą samą drogą, a więc biernie w procesie transpiracji. Bor w metabolizmie roślin odpowiedzialny jest za rozwój i wzrost najmłodszych tkanek oraz za rozwój i wzrost organów generatywnych (kwiaty, owoce). Niedobór boru najczęściej powoduje degenerację kwiatów, z których rozwijają się niekształtne, niehandlowe owoce. W efekcie może prowadzić do poważnych problemów z uzyskaniem satysfakcjonującego wyniku finansowego. Dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na zasobność podłoża w bor, zawsze na podstawie analizy gleby. Właściwa ilość boru w glebie, substracie czy pożywce może decydować o powodzeniu uprawy.

Niedobory boru w zasadzie nie są możliwe do zlikwidowania po fakcie. Można jedynie spróbować zapobiegać przedłużaniu się sytuacji deficytu. Szybką metodą uzupełnienia ilości boru w tkankach roślin jest aplikacja pozakorzeniowa. Ważne, aby przestrzegać zaleceń producentów. Przykładem bezpiecznego nawozu zawierającego bor jest BORMAX TURBO, w którym bor występuje w formie boroetyloaminy. Ta organiczna formuła boru może być aplikowana we wszystkich stadiach rozwojowych rośliny, jesienią, wiosną przed i w czasie kwitnienia oraz w czasie zawiązywania owoców.

ŻELAZO

Problem z żelazem dotyka podobnie jak z azotem lub magnezem, wielkości owoców. Żelazo, zwykle występujące w dostatecznych ilościach w podłożu lub pożywce, bywa niedostępne dla roślin w warunkach niewłaściwego pH (najczęściej zbyt wysokiego). Warto mieć w pamięci, że pH powyżej 6,5 może powodować upośledzenie pobierania żelaza, a zbyt niskie pH może doprowadzać do konkurencji w pobieraniu jonów żelaza i manganu. Ponieważ niedobór żelaza powoduje w krańcowych przypadkach zanik chlorofilu (liście najmłodsze stają się cytrynowożółte – bardzo charakterystyczny objaw), ogranicza to produkcję asymilatów i wielkość owoców. Pamiętajmy więc, że w przypadku żółtego koloru najmłodszych liści, pierwszym krokiem powinna być weryfikacja odczynu podłoża lub pożywki.

MANGAN

Wpływ manganu na jakość plonu nie jest w przypadku owoców miękkich zbyt duży, jednak może być istotny dla jego wielkości. Niedobór manganu (lub jego ograniczone pobieranie) w okresie przed kwitnieniem może powodować zamieranie zawiązków owoców lub ich nieprawidłowe wykształcenie. Owoce takie nie są handlowe, a jeśli przy tym jest ich mało, oznacza to dla plantatora wymierną stratę. Problemy z manganem występują w podobnych warunkach jak z żelazem. Często na jednej roślinie można zaobserwować objawy niedoborów obu tych pierwiastków.

Warto pamiętać – nadmiar żelaza zawsze spowoduje niedobór manganu i odwrotnie! Dlatego tak ważne jest wykonywanie analiz podłoża / pożywek oraz liści. Można wtedy dość łatwo ustalić powody nieprawidłowego wyglądu roślin lub ich części.

Makroelementy i mikroelementy w nawożeniu truskawki – podsumowanie

Niewymienione mikroelementy (miedź, cynk, molibden) rzadko powodują defekty jakościowe owoców miękkich. Zwykle kłopoty z nimi polegają na utrzymywaniu nieprawidłowego pH podłoża (pożywki). Pierwszym krokiem w przypadku nienormalnego wyglądu roślin lub owoców powinna być więc weryfikacja parametrów podłoża (pH, zasolenie / EC, wilgotność, temperatura). Następnie w razie potrzeby należy wykonać szybką analizę. Dobrze sporządzony i wykonany plan nawożenia jest w stanie zapewnić plantatorom satysfakcjonujący dochód, a także częściowo ograniczyć potrzeby chemicznej walki ze szkodnikami i chorobami.

Tekst: Jarosław Barszczewski

Zdjęcia: Albert Zwierzyński