ŻYZNOŚĆ GLEBY – KWASY HUMUSOWE I INNE SPOSOBY NA POPRAWĘ WŁAŚCIWOŚCI GLEBY
Autor Dr. Hab. Zbigniew Jarosz
Najważniejsze zabiegi poprawiające właściwości gleby powinny być wykonane przed posadzeniem roślin. Późniejsze próby modyfikacji ryzosfery wymagają zastosowania precyzyjnie ukierunkowanych rozwiązań.
Poprawa właściwości gleby przed posadzeniem truskawek – kiedy gleba wymaga modyfikacji?
Truskawka jest gatunkiem preferującym gleby próchniczne, przewiewne i prawidłowo napowietrzone. Jeżeli zatem pod nasadzenia przeznaczane są stanowiska z glebą ciężką, zlewną lub gliniastą, plantator od razu powinien założyć konieczność wykonania zabiegów poprawiających strukturę. Tak samo należy podejść do gleb lekkich i piaszczystych. Wymagają one poprawy zdolności zatrzymywania wody i składników pokarmowych. W obu przypadkach kluczem do sukcesu jest zawartość próchnicy. Przeczytaj materiał nr 1: „SADZENIE TRUSKAWEK – JAK WYBRAĆ STANOWISKO POD PLANTACJĘ TRUSKAWEK?”. Próchnica glebowa to specyficzne połączenia organiczne składające się m.in. z kwasów fulwowych i huminowych. Jest to najcenniejszy składnik gleb odpowiadających za ich żyzność.
To właśnie próchnica odpowiada za:
- właściwości powietrzno-wodne gleby,
- zdolność zatrzymywania wody i składników pokarmowych,
- prawidłowo ukierunkowane życie glebowe.
Zdjęcie: Jarosław Barszczewski
Zdjęcie: Albert Zwierzyński
Nawóz organiczny dla poprawy żyzności gleby
Najlepszym sposobem wzbogacania gleby w materię organiczną jest regularne nawożenie obornikiem. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, tego cennego nawozu naturalnego możemy wprowadzić ok. 30 ton na hektar rocznie (maksymalnie dawkę zawierającą 170 kg czystego azotu na hektar). Znaczna część tej materii organicznej ulegnie rozkładowi mikrobiologicznemu. W efekcie nastąpi uwolnienie się składników pokarmowych do gleby. Skład chemiczny obornika może się różnic w zależności od gatunku i pochodzenia.
Składniki pokarmowe w oborniku występują w formie połączeń organicznych. W związku z tym w pierwszym roku po zastosowaniu dla roślin będzie dostępnych ok. 30-40% z ich całkowitej zawartości, czyli: 45-60 kg N, 25-35 kg P2O5, 50-80 kg K2O, 40-60 kg CaO, 15-24 kg MgO. W drugim roku mikroorganizmy uwolnią kolejne 30-40%, a w trzecim roku resztę (20-40%).
Pełna dawka dobrej jakości nawozu organicznego dla truskawki w znacznej części zaspokaja jej potrzeby pokarmowe. Przyjmuje się, iż jedynie kilka procent tej cennej masy organicznej przekształci się w próchnicę jednak dla gleby wymagającej poprawy struktury i tak jest to bardzo dużo.
Czy podłoże po pieczarkowe może zastąpić obornik?
Stosowanie odpadu organicznego pochodzącego z uprawy pieczarki w niektórych rejonach jest bardzo popularne. Wartość nawozowa i strukturotwórcza takiego materiału zależy ściśle od jego składu i rodzaju materii używanej w uprawie pieczarek (słoma lub torf). Z doświadczeń własnych wynika, iż materiał taki może zawierać ogromną ilość groźnych dla roślin pierwiastków balastowych, takich jak sód i chlor. Przed zakupem podłoża pieczarkowego warto poprosić dostawcę o wgląd do składu chemicznego lub samodzielnie wykonać analizę chemiczną materiału.
Analiza wykonana metoda Uniwersalną (Spurway`a). Jarosz 2019.
Nawozy zielone – wpływ na właściwości gleby
Dla plantatorów, którzy nie mają możliwości zastosowania tradycyjnego nawożenia organicznego (obornik, kompost), odpowiednio dobrany gatunkowo przedplon jest podstawową metodą wzbogacenia stanowiska w substancję organiczną. Głównym zadaniem roślin uprawianych na przedplon jest poprawa struktury oraz właściwości fizykochemicznych gleby. Nie bez znaczenia jest oczywiście wzbogacenie ryzosfery w masę organiczną. Stanowi ona najcenniejszy składnik warstwy uprawnej.
Do niedawna podstawowymi roślinami uprawianymi na przedplon były gatunki bobowate. Głównym powodem są dodatkowe ilości azotu wprowadzane do gleby po przyoraniu ich masy zielonej. Obecnie coraz częściej jako przedplon wybiera się gatunki o właściwościach fitosanitarnych. Są to rośliny posiadające zdolność oczyszczania gleby z agrofagów (patogenów, szkodników doglebowych oraz nasion chwastów). Najcenniejszymi roślinami uprawianymi jako przedplon na stanowiskach pod truskawki jest gryka (60-70 kg nasion na ha) oraz gorczyca (15-30 kg nasion na ha). Rośliny te w trakcie rozwoju wydzielają do gleby substancje ograniczające rozwój agrofagów. Jako przedplon można je uprawiać w czystym siewie jak i w mieszance.
Niektóre badania naukowe wskazują również na właściwości fitosanitarne facelii posiadającej zdolność ograniczania rozwoju nicieni glebowych. Uprawa przedplonu powinna być zaplanowana tak, aby przed sadzeniem truskawki wprowadzić do gleby możliwie największą masę organiczną. Rośliny uprawiane na przedplon najlepiej przyorać na początku kwitnienia, gdyż w momencie wiązania nasion ich wartość nawozowa spada.
Kwasy humusowe – właściwości
Kwasy humusowe nie mogą zastąpić nawożenia organicznego. Mogą stanowić jedynie cenne uzupełnienie nawożenia w sytuacjach awaryjnych.
Do sytuacji wymagających zastosowania kwasów humusowych należą m.in.:
- konieczność okresowego stymulowania aktywności systemu korzeniowego (np. podczas intensywnego wyrastania owoców, po uszkodzeniu korzeni przez herbicydy),
- gwałtowne i nagłe pogorszenia się struktury gleby (np. podczas zalania gleby przez obfite opady deszczu),
- standardowe zabiegi przyspieszające ukorzenienie się roślin po posadzeniu.
Preparat humusowy można aplikować poprzez linię kroplująca lub w formie oprysku na powierzchnię gleby. W sytuacjach awaryjnych zaleca się rozlanie roztworu preparatu humusowego bezpośrednio pod rośliny. Takie rozwiązanie dotyczy przypadków, gdy pełne wilgotnienie gleby uniemożliwia uruchomienie fertygacji. Wtedy preparat humusowy dozuje się w maksymalnej koncentracji z jednocześnie minimalnym zużyciem wody na hektar.
Kwasy humusowe w uprawie truskawki – jakie wybrać?
Decyzję o wyborze określonego preparatu humusowego należy podjąć w oparciu o dogodną technikę aplikacji oraz cel zastosowania.
Na przykład preparat H-850 jest skoncentrowanymi ekstraktami humusowymi z leonardytów. To typowy produkt przeznaczony do modyfikacji struktury i właściwości gleby. H-850 rekomendowany jest po posadzeniu roślin oraz w sytuacjach wymagających awaryjnej interwencji we właściwości ryzosfery.
Podobne właściwości i sposób działania ma CarboHumic – produkt wytwarzany poprzez ekstrakcję z miękkich frakcji węgla brunatnego. Carbohumic występuje w sprzedaży w kilku formach różniących się gęstością i uziarnieniem,. Decyduje to o sposobie aplikacji (poprzez rozlewanie lub w formie fertygacji przez system nawadniający).
Preparatem humusowym o płynnej formulacji, zwalniającej z konieczności rozpuszczania, jest Humik. Działa aktywnie na poprawę struktury gleby, jak również intensywnie aktywuje rozwój systemu korzeniowego roślin. Preparat Humik, oprócz kwasów humusowych, zawiera kompleks betanin oraz dodatek aminokwasów, które aktywują rozwój korzystnej mikroflory glebowej.
Kwasy humusowe – badania własne
Efektywność stosowania preparatów humusowych jest wielokierunkowa. W badaniach własnych z użyciem preparatu H-850 oprócz typowych właściwości modyfikujących parametry ryzosfery, stwierdzono silny pośredni efekt stymulujący korzenie truskawki. Badania były prowadzone w warunkach ściśle kontrolowanych (uprawa w podłożach). Kontrole stanowiły rośliny rosnące w optymalnych warunkach napowietrzenia ryzosfery. Dodatkowo w sposób sztuczny stworzono dwa obiekty o skrajnie niekorzystnych warunkach bytowania korzeni. Część roślin regularnie przesuszano a część regularnie zalewano.
Poniższy wykres prezentuje uzyskane wyniki plonowania truskawki (suma owoców w gramach z rośliny). Wnioski są następujące: w warunkach optymalnych (kontrolnych) efektywność regularnego stosowania kwasów humusowych była nieznaczna.
Jest to zgodne z ogólną teorią biostymulacji roślin, że jeśli roślina funkcjonuje prawidłowo, to nie za bardzo jest co poprawiać. W warunkach regularnego przelania efektywność aplikowanych kwasów humusowych korzystnie wpłynęła na wielkość plonu. Największy wzrost plonu odnotowano jednak przy aplikacji H-850 w warunkach regularnego przesuszania ryzosfery. Wyniki te należy tłumaczyć jednakowo łagodzeniem stresu oksydacyjnego wywołanego niekorzystnymi warunkami bytowania dla korzeni jak i poprawą retencji wody.
Wysycenie kompleksu sorpcyjnego wapniem
Istotną rolę w poprawie struktury gleby pełni optymalne wysycenie kompleksu sorpcyjnego wapniem. Pierwiastek ten odpowiada za swoiste zespalanie mikroskopijnych cząstek gleby w agregaty, które tworzą optymalne środowisko rozwoju systemu korzeniowego.
Ponadto kationy wapnia wysycające kompleks sorpcyjny tworzą tzw. „próchnicę słodką”. Jest to najcenniejsza frakcja gleby, ukierunkowująca rozwój pożytecznej mikroflory glebowej.
Zagadnienia wapnowania, dobór rodzaju nawozu wapniowego oraz ustalenie jego dawki zostały szczegółowo omówione we wcześniejszym opracowaniu. Zobacz materiał nr 2 Akademii Boryna: “NAWOŻENIE PRZED SADZENIEM TRUSKAWEK – JAKI NAWÓZ POD TRUSKAWKI?”.
Zdjęcie: Albert Zwierzyński
